Kennsluašferšir,
Nįmsritgerš ķ mastersnįmi, ritgeršin er einn žįttur nįmskeišsins Kennsluašferšir og mat, KHĶ 1997
Lįra Stefįnsdóttir
Inngangur
Tölvur byrjušu aš koma inn ķ kennslu hér į landi į fyrri hluta nķunda įratugarins. Sķšan žį hefur mikiš vatn runniš til sjįvar og margt breyst ķ tölvutękninni. Fyrst og fremst hafa tölvurnar oršiš öflugri og ķ takt viš žaš ašgengilegri hugbśnašur til aš hagnżta žęr į margvķslegan hįtt. Į sama tķma hefur notkun tölva ķ samfélaginu, atvinnulķfi og į heimilum aukist til mikilla muna. Žörf fyrir markvisst nįm į tölvur hefur aukist gķfurlega og skólar hafa brugšist viš en oft žó ķ takmörkušum męli vegna žess hversu bśnašurinn er dżr og žvķ oftast ekki ašgengilegur fyrir kennara ķ skólum sem rķki og sveitarfélög reka į žvķ eru žó kęrkomnar undantekningar. Einkareknir tölvuskólar, sem ég žekki til, eru hinsvegar oftast bśnir góšum tękjum af nżjustu gerš. Stefna Menntamįlarįšuneytisins er hinsvegar skżr: "Allar kennslustofur, vinnuherbergi og skrifstofur verši tengdar stašarneti og stašarnetiš tengt Interneti" (Ķ krafti upplżsinga. Bls. 37). Af žessu mį sjį hvert stefnir ķ žessum efnum.
Ķ žessari ritgerš vil ég fjalla um eigin kennsluašferšir, hvernig žęr hafa žróast og af hverju. Tengja žęr vangaveltur kennslubókinni og kenningum sem ég hef kynnst annarsstašar.
Skżrslan Ķ krafti upplżsinga kemur śt snemma įrs 1996 og eru tillögur Menntamįlarįšuneytisins um menntun, menningu og upplżsingatękni. Skżrslan hefur ekki sama gildi og t.d. nįmskrį sem hefur reglugeršarķgildi. Eitt megin hlutverk hennar er aš vera til hlišsjónar viš gerš nżrrar nįmskrįr sem nś stendur yfir. Į vefsķšum žeirra sem aš nįmskrįrgeršinni standa mį sjį aš litiš er til skżrslunnar, stundum į sama hįtt og skrifaš er ķ skżrslunni en oft śtfęrt į annan veg. Žó óvarlegt sé aš įlykta hvert lokaśtlit žeirrar nįmskrįr veršur sem nś er ķ smķšum žykir žó rétt aš lķta til hennar og velta fyrir sér hvaša įhrif hśn hefur į nįm og kennslu ef lokaśtlit vešur į sama hįtt og žaš er ķ október 1997. Hvaša kennsluašferša er veriš aš vķsa til og er lķklegt aš kennsluhįttum verši breytt ķ samręmi viš žaš?
Tölvunotkun ķ nįmi mun breyta żmsu en mér žykir ólķklegt aš hśn muni endilega breyta kennsluhįttum allra kennara aš öllu leyti, lķklegra er aš kennarar muni ašlaga tölvunotkun žeim kennsluhįttum sem žeir ašhyllast ef žeir į annaš borš taka tölvurnar yfirleitt inn ķ sķna nįmsgrein. Óvarlegt er aš įętla aš žrįtt fyrir aš nįmskrį sé breytt og hvatt til nżrra kennsluhįtta aš allir kennarar muni fara eftir žvķ.
Hver sem žróunin veršur varšandi tölvueign skóla og kennsluašferšir kennara žį tel ég brżnt aš fjalla um kennsluašferšir žegar tölvur eru notašar ķ skólastarfi. Žį ekki einungis ķ grunn- og framhaldsskólum heldur lķta einnig til annarra skólastiga og ekki sķst fulloršinsfręšslu bęši menntun endurmenntun kennara sem og annarra starfshópa.
Auk žessarar ritgeršar sendi ég einnig skżrslunni The Dos and Don'ts of IT in Adult Education sem ég tók žįtt ķ aš skrifa og ritaši ein kafla II og III. Jan S¢rlie hjį Nordens Folkliga Akademi er tilbśinn til aš svara fyrirspurnum um minn žįtt ķ ritun bęklingsins. Netfang hans er: jan@nfa.se Žar fjalla ég um hugmyndir mķnar aš kennsluašferšum viš kennslu į tölvur ķ fulloršinsfręšslu. Augljóst er aš sömu hugmyndir munu koma fram ķ žessari ritgerš.
Kennsluašferšir
Hverjum kennara er ljóst aš ekki falla öllum nemendum sömu kennsluašferšir og žvķ mikilvęgt aš hafa góš tök į nokkrum ašferšum viš kennslu. "Viš kennarar žurfum aš nota safn af kennsluašferšum į žann hįtt aš viš drögum fram žęr sem falla aš gerš nemendanna til aš hjįlpa žeim aš nį auknum tökum į vaxandi žroska" (Joyce, Weil. Bls. 385). Ķ tölvukennslu er auk žess greinilegt kynslóšarbil sem hefur smį saman veriš aš fęra sig upp aldursstigann. Kynslóšabiliš samanstendur af žeim sem hafa haft tölvur ķ umhverfi sķnu alla ęvi annars vegar og hinsvegar žeirra sem kynnast tölvum žegar žeir eru komnir til nokkurs žroska. Aš mķnu mati er kynslóšarbiliš nś smį saman aš komast upp śr framhaldsskólanum en aušvitaš eru ašstęšur manna į žessu sviši misjafnar eins og svo mörgum öšrum. Žessar kynslóšir mętti kalla "fyrir og eftir tölvuvęšingu". Žeir sem hafa alist upp meš tölvum žurfa alla jafna talsvert minni tilsögn į forrit og stundum enga. Einhvern vegin viršist sem yngri nemendur hafi tölvunotkun "ķ blóšinu" og skipulag į uppsetningu hugbśnašar žeim tamari en žeim sem voru nokkuš vaxnir śr grasi žegar tölvur fóru aš vera almenningseign. Hvenęr į aš skilgreina almenningseign er erfitt en ég įkveš aš velja tķma ķ kringum įriš 1990 og žį sem į žeim tķma eru komnir um 12 įra aldur. Hvorugt stenst nįnari skošun en sett sem višmiš sem er lķklegra aš standist en aš žaš standist ekki. Ég ętla ekki ķ žessari ritgerš aš fjalla nįnar um žennan mun en benda į aš žęr ašferšir sem ég fjalla um eiga fremur viš žį sem alast ekki upp meš tölvum heldur byrja aš nota žęr ķ nįmi ķ skóla t.d. framhaldsskóla, į endurmenntunarnįmskeišum s.s. kennarar eša ķ fulloršinsfręšslu. Hinsvegar er fyllilega žess virši aš skoša žetta kynslóšabil nįnar sķšar og gęti veriš spennandi višfangsefni.
Ég hef undanfarin įr žróaš meš mér įkvešnar ašferšir viš tölvukennslu įn žess alltaf aš vera vel mešvituš um žau fręši sem tengjast žeim. Žvķ vil ég nota tękifęriš ķ žessari ritgerš og gera mér betur grein fyrir eigin ašferšum, tengja žęr kenningum um kennsluašferšir og setja nišur į blaš sem įšur hefur e.t.v. veriš ķ huganum, žróast bęši mešvitaš og ómešvitaš. Meš žvķ tel ég aš žessi ritgeršarsmķš verši mér aš sem mestu gagni ķ starfi og nįmi. Ég hef eilķtiš byrjaš į žvķ aš forma hugmyndir mķnar og žęr koma fram ķ kafla II og III ķ bęklingnum Dos and Don'ts of IT in Adult Education sem ég lęt fylgja žessari ritgerš til glöggvunar žar sem hann er nżkominn til landsins og žvķ ólķklegt aš hann sé hęgt aš nįlgast į aušveldan hįtt.
Segja mį aš ég noti tvķžęttar kennsluašferšir, annars vegar ašferšir sem kallast "Fjörun tilsagnar" og "Aukning valkosta" og eru byggšar į atferlisfręši, og hinsvegar ašferšum žar sem meira er beitt sköpun, sjįlfstęšum vinnubrögšum, uppgötvunum og samvinnu. Fyrri ašferšina nota ég einungis til undirstöšu undir žau sķšari žegar nemendur hafa aldrei komiš nįlęgt viškomandi hugbśnaši s.s. fyrsta kennslustund ķ ritvinnslu, tölvupósti eša žess hįttar. Reynslan hefur kennt mér aš ekki žarf aš beita ašferšinni ķ fyrstu kennslustund į vefforrit žar sem forrit viršast svo einföld aš undirbśningur undir eiginlega vinnu er tiltölulega lķtill og žvķ ekki naušsyn į aš nį fram grundvallarkunnįttu ķ notkun hugbśnašarins. Žó ég nefni hér "fyrstu kennslustund" žį beiti ég t.d. fjörun tilsagnar ķ hvert sinn sem ég sé aš nemendur hafa ekki full tök į hugbśnaši og hef fjörunina žvķ minni sem nemendur viršast ķ meiri öršugleikum.
Ég hef žį skošun aš kennslu į forrit eigi aš halda ķ lįgmarki. Allt of oft eru kennarar aš kenna nemendum endalausar ašgeršir įn žess aš žęr séu ķ neinu samhengi viš višfangsefni kennslustundarinnar. Nemendur hafa almennt ekki gagn af fyrirlestrum um ašgeršir sem hęgt er aš framkvęma ķ viškomandi hugbśnaši. Žeir viršast žurfa aš snerta į hlutunum sjįlfir. Hęgt er aš nota fyrirlestraform til aš segja frį til hves hęgt er aš nota hugbśnašinn en ekki um ašgerširnar sjįlfar. Žį žurfa nemendur aš vera viš tölvu og spreyta sig į aš geršum. Ķ fyrstu taldi ég aš best vęri aš hver nemandi hefši eigin tölvu en reynslan hefur kennt mér aš betri įrangur nęst meš žvķ aš tveir eša žrķr séu um hverja tölvu. Žetta į žó ekki viš kennslu ķ "vélritun" ž.e. ęfingu į lyklaborš eša žjįlfun viš hraša. Ķ allri annarri kennslu į tölvur viršist betra aš vera tveir viš tölvu en einn.
Fjörun tilsagnar og aukning valkosta
Ķslendingar hafa lķtiš skrifaš um kennsluašferšir viš tölvukennslu en einn hefur žó skrifaš doktorsritgerš į žessu sviši en žaš er Dr. Žorlįkur Karlsson en hann skrifaši ritgerš er hann kallaši: "A Comparison of three prompt-fading methods in computer software training" (Žorlįkur. 1988).
Ašferšir Žorlįks snśa fyrst og fremst aš žvķ aš kenna į skilvirkan hįtt į hugbśnaš. Mķn reynsla er sś aš ašferšir hans duga įkaflega vel sérstaklega viš upphaf notkunar į hugbśnaši sem nemendur žekkja ekki fyrir, hvort heldur žeir eru ungir eša aldnir. Žorlįkur er atferlissinni sem kemur skżrt fram ķ ašferšafręšinni bak viš kennsluhęttina og aš mķnu mati beinir hann sjónum fyrst og fremst aš fulloršnum ķ umfjöllun sinni um aršsemi af notkun hugbśnašar (Žorlįkur. 1992. Bls. 47-49). Žvķ falla ašferšir hans undir "Atferliskenningafjölskylduna" (Joyce & Weil, 1996) žar sem sjónum er beint aš žvķ aš nemandinn lęri įkvešnar ašgeršir til hlķtar til aš nį įrangri.
Oft hefur veriš tališ aš žeir sem kunna best į tölvur séu bestu kennararnir en "Ķ hefšbundinni tölvukennslu er meginįhersla lögš į nįmsefniš en sķšur hugaš aš hvernig er kennt. Sį sem hefur mesta žekkingu į efninu er oftast talinn hęfastur aš kenna žaš. Žannig er žvķ ekki alltaf fariš" (Žorlįkur. 1992. Bls. 49). Žeir sem lęra tölvunar- eša kerfisfręši horfa į hugbśnaš allt öšrum augum en sį sem notar hann. Forritarar žurfa aš lķta til allra aukaverkana, smįatriša, śtfęrslna og gęta žess aš forritiš framkvęmi žaš sem žaš į aš framkvęma. Žvķ fleiri ašgeršir sem forritiš framkvęmir žvķ meira getur žaš aš mati žess sem bjó žaš til. Ég žekki žetta vel, fyrsta įriš sem ég kenndi hafši ég ekkert hugsaš śt ķ kennsluašferšir. Eitt verkefni sem ég lagši fyrir nemendur var aš skrifa eitt A4 blaš ķ ritvinnslu og eftir žvķ sem fleiri ašgeršir voru notašar į sķšunni žvķ hęrri einkunn fengu nemendur. Feitletrun, undirstrikun, skįletrun, yfirletrun, undirletrun, fontar, hęgri jöfnun, mišjun, dįlksetning, skygging, nešanmįl, o.s.frv. Viš žetta varš texti ęši skrautlegur en algerlega ólęsilegur og markmišiš óljóst utan žess aš lįta nemendur finna fullt af ašgeršum sem hęgt er aš nota ķ ritvinnslu. Hinsvegar er ritvinnsla verkfęri til aš rita tungumįl žar į mešal ķslensku og žvķ ešlilegra aš nota hana ķ móšurmįlskennslu og einbeita sér aš algengum ašgeršum og notkun ķ žeirri kennslu ķ staš sérstakra kennslustunda ķ tölvunoktun. Forritarinn horfir fyrst og fremst til žess aš notandinn hafi kynnst öllum ašgeršunum sem hann hefur sett ķ forritiš. Viš žetta veršur kennsla óžarflega flókin og ómarkviss. Fyrst og fremst er nęgilegt aš nemandinn kunni algengustu ašgeršir og hvernig į aš finna śt į einfaldan hįtt žęr sem sjaldnar eru notašar.
Ašferširnar sem Žorlįkur fjallar um eru žęr er hann kallar "seinkun tilsagnar" og "višbót valkosta". Žrjį grunnžętti tölvunįms telur hann vera "ašdragandi hegšun og afleišingar" eša svokallaš A-H-A lķkan virkrar skilyršingar (Žorlįkur. 1992. bls. 51) . Fyrst og fremst felst ķ ašferšunum aš gera nemendur sem fyrst sjįlfstęša viš notkun hugbśnašar. Ég žekki vel frį tölvukennslu aš nemendur kalla stöšugt til kennara og vilja fį upplżsingar um sömu hlutina. Sé nemandanum ęvinlega svaraš meš upplżsingum um rétta ašgerš eša s.k. "tilsagnarstagl" eins og Žorlįkur nefnir žaš, mį kennari gera rįš fyrir aš vera stöšugt ķ hlutverki handbókar um notkun forritsins. Ķ upphafi žegar veriš var aš hanna kennsluforrit byggš į atferliskenningunni var innbyggt ķ forritin setningar eins og "Gott hjį žér Gušrśn!", "Žetta var lagiš!", "Frįbęrt", o.s.frv. Fljótt kom ķ ljós aš nemendum žótti žetta kjįnalegt og aš žau višbrögš aš forritiš framkvęmdi ašgeršir rétt eša gaf nišurstöšur prófa voru ķ nęgar "afleišingar" fyrir nemandann.
Eins og ég nota žessar ašferšir žį felst ķ "fjörun tilsagnar" aš ķ upphafi fęr nemandinn allar upplżsingar nįkvęmlega og oft nišur skrifašar um hvaš hann į aš gera ķ forritinu. Hvaša valkosti į aš velja og hvaša hnappa į aš żta į. Smį saman er upplżsingunum fękkaš žar til nemandi er farinn aš vinna sjįlfstętt. Frekari upplżsingar um hvernig ég nota žetta mį sjį į bls. 10-13 ķ bęklingnum "The Dos and Don'ts of IT in Adult Education". Jafnvel er gott aš lįta sig hverfa stund og stund til aš nemendur fari aš treysta ę meira į sjįlfan sig žegar frį lķšur.
Ég nota sjaldnar "Aukningu valkosta" en žó ķ einhverjum męli. Hśn felst ķ žvķ aš gefa nemanda tvo til žrjį möguleika ķ staš žess aš gefa beint svar. Sérstaklega finnst mér ašferšin gagnleg žegar veriš er aš kenna nemendum sem ekki hafa kynnst valmyndum eins og t.d. ķ Microsoftforritunum WordTM, ExcelTM og PowerPointTM. Žį til aš nį fram hugmyndum aš mismunandi flokkum ašgerša undir hverju valorši s.s. File, Edit, View o.s.frv. Žegar nemendur hafa įttaš sig į hvaš felst ķ hverjum flokki eiga žeir yfirleitt aušveldara meš aš hafa trś į žvķ aš žeir geti fundiš sjįlfir lausnir. Hinsvegar er mķn reynsla aš ašferšin pirrar oft nemendur, sérstaklega žį sem eru stressašir ķ kennslustund sem viršist talsvert algengt hjį byrjendum ķ tölvunįmi.
Ég hef nokkuš skošaš tölvukennslu og žykir mér sem algengasta ašferšin sé tilsagnarstagl sem gefur ekki góša raun. Ef nemandi fęr alltaf sama svariš er ólķklegt aš hann lęri. Sjį frekar nišurstöšur rannsókna Žorlįks žar sem hann ber saman ašferširnar: Tilsagnarstagl, seinkun tilsagnar og višbót valkosta (Žorlįkur, 1992, bls. 55). Žó vil ég benda į aš Žorlįkur ber ekki saman fleiri kennsluašferšir og žar meš ekki ljóst aš nišurstaša ašferša hans vęru žęr sömu viš ašra kennslu en kennslu į notkun hugbśnašar sem nemendur hafa ekki kynnst fyrr.
Kennsluašferšir atferlissinna eru mér ekki sérstaklega hugleiknar og ķ kennslu er hlutfall žessara ašferša frekar lįgt hjį mér. Hinsvegar eru žetta ómetanlegar ašferšir ķ upphafi notkunar į nżjum hugbśnaši. Hinsvegar hafa forrit sem eru byggš į kennslulķkani Skinner (Joyce & Weil. 1996. Bls. 337-342) ekki reynst mér vel ķ kennslu. Hinsvegar hafa mörg žeirra žann valkost aš nemendur geta skapaš žekkinguna sjįlf s.s. Tślkur (Minken. 1991) og fleiri. Kennarar hafa oft ekki įttaš sig į žeim žętti en hann skapar nżja vķdd ķ kennslunni žegar nemendur geta ķ raun endurskapaš kennsluna eša žjįlfunina inn ķ forritinu.
Tölvukennari ętti einnig alltaf aš vera handjįrnašur fyrir aftan bak. Ķ allt of mörgum tilfellum brestur tölvukennarann žolinmęši og hann framkvęmir ašgeršir fyrir nemandann į lyklaborši eša meš mśs. Kennarinn er yfirleitt snar ķ snśningum viš žetta og nemandinn hefur nįnast enga möguleika į aš lęra ašgerširnar. Kennari į helst aldrei aš snerta hvorki lyklaborš né mśs nemandans nema eitthvaš sérstakt vandamįl hafi komiš upp.
Sem lokaorš ķ žessum žętti vil ég benda į aš kennarar ofmeta oft hversu langan tķma žeir žurfa til aš gera nemendur sjįlfstęša ķ aš nota forrit. Oftar en ekki er veriš aš taka langan tķma ķ žjįlfun ķ staš žess aš einbeita sér aš višfangsefnum ķ kennslunni žar sem hagnżta mį hugbśnašinn. Žaš er vęnlegra til įrangurs aš mķnu mati aš hafa raunhęft innihald žegar veriš er aš kenna į hugbśnaš. Ef nota į ritvinnslu ķ móšurmįli ęttu ęfingar strax frį fyrsta degi aš hafa einhvert markvisst gildi ķ kennslunni. Ef veriš er aš kenna į töflureikni ęttu ęfingar aš tengjast t.d. stęršfręši, śtreikningum, śttektum eša öšru žvķ sem į aš nota forritiš til. Kennsla sem einungis felur ķ sér aš kenna į forrit til aš kenna į forrit er ólķklegri til įrangurs en margt annaš.
Samvinnunįm
Kjörumhverfi fyrir hvern kennara er aš hafa bęši tölvur ķ kennslustofunni sem og tölvuver ķ skólanum. Fyrst og fremst vegna žess aš višfangsefnin eru ólķk og žarfnast ólķks umhverfis. Samvinnunįmsašferšin er ein žeirra sem myndi njóta sķn vel ķ žvķ umhverfi sem og fjölmörgum öšrum kennsluašferšum. Höfundar bókarinnar "Models of teaching" benda į rannsóknir sem styšja žį skošun aš samvinnunįm sé ein įrangursrķkasta kennsluašferšin (Joyce & Weil. 1996. Bls. 68). Ég kann žessarri ašferš vel og vil taka dęmi śr forritunarkennslu.
Eitt af žvķ sem oft er erfitt žegar nemendur hafa nįš nokkrum tökum į forritun er aš fį žeim višfangsefni viš hęfi. Forrit sem krefjast kunnįttu og žekkingar eru oft višamikil og ekki gefst tķmi til aš lįta nemendur spreyta sig į žeim. Žį gefst góšur kostur aš nota samvinnunįmsašferš og lįta hópinn spreyta sig į žvķ aš gera eitt stórt forrit en hver nemandi eša nemendahópur hefur įkvešiš hlutverk. Žį er rétt aš velja višfangsefni eftir getu og įhuga nemenda. Reynslan hefur kennt mér aš žegar nemendur vinna saman aš forritasmķš žį lęra žeir meira hver af öšrum en žegar žeir eru einir hver ķ sķnu horni aš smķša forrit. Joyce og Weil nefna žetta atriši og segja (lausleg žżšing):
"Žįtttakendur sem vinna saman ķ hóp lęra hver af öšrum. Hver nemandi getur fengiš meiri ašstoš en ķ skipulagi sem stušlar aš einangrun" (Joyce & Weil. 1996. Bls. 67).
Reyndar įtti ég erfitt meš aš trśa žessu fyrr en ég reyndi sjįlf žvķ svo vel hafši mér veriš innprentuš formślan einn nemandi = ein tölva. Einn kennara minna ķ Open University, Dr. Harvey Mellar, vildi meina aš ég hefši allt of margar tölvur ķ kennslustofunni, žęr voru tólf fyrir tólf nemendur, og sagši aš ég gęti aš skašlausu sent honum helminginn. Ég įkvaš aš reyna og lét nemendur vinna saman aš verkefnum ķ gagnasafnsfręši sem fólust ķ žvķ aš skapa gagnasafn um tiltekiš efni sem žau hönnušu frį grunni. Mér til undrunar stóšu nemendur sig talsvert betur į sambęrilegum prófum en nemendur höfšu gert įšur. Ég hafši žį ekki trś į aš sama gengi meš forritunarkennslu en annaš kom į daginn. Samskiptin sem nemendur höfšu sķn į milli skiptu sköpum, žau ręddu saman um lausnir, ašferšir, rifust eša skemmtu sér. Ķ kennslustundinni var greinilega meira "virkt" nįm en įšur hafši veriš žegar žau sįtu hliš viš hliš hvert meš sitt verk og įttu oft erfitt meš aš ręša um sitt eigiš viš sessunautinn. Joyce og Weil segja um žetta (ķ lauslegri žżšingu):
"Samskipti hvert viš annaš skapar žekkingu eins og flókiš samfélag, skapa meiri žekkingarlega virkni sem eykur nįm ólķkt žvķ sem gerist ķ einstaklingsnįmi". (Joyce & Weil. 1996. Bls. 67).
Ég į erfšara meš aš meta seinni žętti sem Joyce og Weil fjalla um s.s. aš samvinnan auki jįkvętt višhorf nemenda hvers til annars, sjįlfstraust og aukna hęfni til aš bregšast viš ķ öšru samhengi (Joyce & Weil. 1996. Bls. 68). Slķkt žarf aš skoša nįnar en ég gat gert ķ almennri kennslu. Mér žykir žó afar lķklegt aš žetta sé raunin.
Ašleidd kennsla
Segja mį aš augu mķn hafi opnast fyrir kennslufręši įriš 1991, žį var ég bśin aš kenna sem leišbeinandi ķ nokkurn tķma. Hafši fyrst og fremst beitt žeim ašferšum sem mér datt ķ hug til aš troša nógu miklu ķ nemendur į eins skömmum tķma og mögulegt var. Mér leiš vel meš nemendum og hafši fulla trś į žvķ aš žeir lęršu vel og okkur fannst alla jafna gaman ķ kennslustund. Į svipušum tķma var ég farin aš lęra kennslufręši og skošaši žvķ kennsluašferšir mķnar meš gagnrżnum hug. Ķ einum nįmsįfanga kynnti ég żmis forrit fyrir nemendum og žetta vormisseri valdi ég aš kynna fyrir žeim žekkingarkerfisskeljar. Nemendahópurinn breyttist į augabragši śr hóp sem žęgur beiš žekkingarinnar af munni kennarans ķ nemendur sem unnu saman aš žvķ aš finna lausnir į višfangsefnum annarra faggreina. Ég gat ekki svaraš spurningum žeirra žar sem žau įttu aš skapa žekkingarkerfi um einhvert fag sem žau voru aš lęra ķ skólanum. Žau fóru į bókasafniš, eltu kennara sem kenndu fögin og leitušu žekkinguna uppi meš öllum hugsanlegum ašferšum til aš geta skapaš žekkinguna. Ég fjallaši um žessi miklu įhrif sem ég varš fyrir ķ grein ķ Nżjum menntamįlum (Lįra Stefįnsdóttir. 1991). Segja mį aš žarna hafi augu mķn opnast fyrir mikilvęgi kennslufręšinnar og aš hversu mikilvęgt er aš kennari hafi į takteinum įrangursrķkar ašferšir. Žaš er alveg sama hversu skemmtilegt er ķ tķmum og hversu vel nemendum lķkar viš mann, įrangur nęst ekki nema kennari hafi žekkingu į žvķ hvernig nįm į sér staš og hvaša ašferšum mį beita til aš nį sem bestum įrangri. Žegar ég las t.d. kenningar Hildu Taba sį ég margt sem žarna birtist fyrir augunum į mér ķ kennslustundum. "Taba skilgreinir žrjįr tegundir af ašleiddum hęfileikum ķ hugsun og lżsir sķšan žremur kennsluašferšum til aš žróa žį. Fyrst er aš forma hugtök, žį tślkun gagna, og žrišja er skilgreining grundvallaratriša" (Joyce & Weil. 1996. Bls. 149).
Ķ kennslunni meš žekkingarkerfisskeljunum birtist žessi ašferš ótrślega greinilega. Til aš nemandinn gęti bśiš til žekkingarkerfi t.d. um vķtamķnskort žurfti hann fyrst aš lesa sér til um hvaš getur gerst ef įkvešiš vķtamķn vantar, žį lżsa einkennum og leiša af žvķ aš įkvešiš vķtamķn vantar ķ lķkamann. Nemendum sem völdu žetta verkefni fannst kennslubókin sķn of afmörkuš og leitušu frekari upplżsingar um įkvešnar vķtamķntegundir. Sama geršist meš žau sem völdu aš gera žekkingarkerfi um mengun, sögupersónur, žżskar sagnir, stjórnmįlaflokka og margt fleira. Fyrst og fremst held ég aš žau hafi reynt į sig žegar žau voru aš skilgreina hvaš leiddi af öšru žar sem žekkingarkerfisskeljar eru uppbyggšar žannig aš forritiš spyr spurninga og eftir žvķ hvernig notandinn svarar gefur forritiš nišurstöšu t.d. um aš įkvešiš vķtamķn vanti eša aš mengun sé af völdum olķu eša annarra efna.
Fyrst žurftu žau aš velja efni (gögn), sķšan aš flokka žau eftir žvķ hver įttu viš į hverjum staš og įtta sig į žvķ aš sama atriši įtti viš ķ mörgum flokkum. Žį var mikilvęgt aš gera sér grein fyrir hvaš įtti saman og hvaš greindi į milli og sķšan merkja hvern flokk žannig aš hann leiddi til réttrar nišurstöšu. (Joyce & Weil. 1996. Bls 149) Segja mį aš žekkingarkerfin sem uršu sķšan til séu algert aukaatriši en vinnan viš aš skapa žau ašalatriši ķ kennslunni.
Ég hafši gert rįš fyrir aš fjalla um gervigreind og žekkingarkerfi ķ viku (6 kennslustundir) og lżsa fjįlglega hvernig gervigreindarforrit vęru notuš ķ kjarnorkuverum, hernaši og öšru. Žetta fór algerlega śt um žśfur ķ ofangreindri kennslu. Žau lęršu į forritiš į hįlftķma og eftir žaš unnu žau sjįlfstętt en spuršu spurninga. Ég fékk į tilfinninguna aš kennarinn vęri bara uppflettirit og žjónn. Dįsamleg tilfinning aš fylgjast meš nemendum žyrsta ķ žekkingu ķ staš žess aš troša henni ķ žau. Žau fengu žvķ tvęr vikur (12 kennslustundir) til aš fįst viš verkiš og aš lokum var haldin sżning fyrir kennara žeirra faga sem žau höfšu vališ į žekkingarkerfunum sem žau bjuggu til.
Sérstaka athygli mķna vakti hvernig žau tślkušu gögnin, haršsvķrašir Sjįlfstęšismenn ķ kennarališinu lentu ķ žvķ aš vera skilgreindir Alžżšubandalagsmenn og spunnust talsveršar umręšur um gögnin. Einn hafši į orši aš lķklega hefši hann alltaf kosiš rangt žegar hann sį forsendurnar sem nemandinn hafši sett upp.
Nišurlag
Ég hef fjallaš hér um nokkrar ašferšir sem ég hef beitt ķ kennslu og hvernig ég hef stundum uppgötvaš ašferšir sem ég hef sķšar lesiš um og žróaš nįnar śt frį kenningum einstakra kenningasmiša. Žrįtt fyrir aš ég sé tölvukennari fyrst og fremst tel ég aš meš nżrri stefnu menntayfirvalda sé ljóst aš fleiri žurfa aš hafa žekkingu į hvernig tölvukennsla gengur fyrir sig. Fyrst og fremst til aš minnka žann žįtt sem kennarar almennt mikla fyrir sér en žaš er tölvan sjįlf, hvort hśn virkar og hvort žeir kunni sjįlfir nęgilega į tękiš. Kennsla į hugbśnaš er tiltölulega lķtill žįttur ķ žeirri heildar framtķšarsżn sem ég sé ķ kennslu žar sem tölvur eru hagnżttar. Ķ skżrslunni "Ķ krafti upplżsinga" segir ķ inngangskafla um menntun og upplżsingasamfélag um hlutverk kennarans:
"Hlutverk kennara breytist. Auknar kröfur verša eršar til verkstjórnar og samstarfs viš nemendur og einnig til vandašrar leišsagnar viš mešferš og śrvinnslu upplżsinga sem nemendur afla sér. Geršar verša sķvaxandi kröfur til góšrar yfirsżnar kennara į starfsvettvangi hans og aš kennarar meš mismunadi séržekkingu myndi samstarfsheildir įsamt öšrum starfsmönnum. Minni įhersla veršur lögš į beina mišlun žekkingar." (Ķ krafti upplżsinga. 1996. Bls. 25)
Tölvan skapar grundvöll til aš hagnżta hana ķ auknum męli sem upplżsingaveitu fyrir nemendur sem eru aš lęra tiltekiš nįmsefni. Skólabókasafniš skipar ķ žessu sambandi veglegan sess sem upplżsingamišstöš žar sem nemendur hafa ašgang aš upplżsingum į żmsu formi ekki einungis bókum, hljóšsnęldum, myndböndum og fleiru heldur einnig gagnasöfnum į geisladiskum gögnum į Interneti og fleiru. Ę rķkari įhersla hlżtur aš vera lögš į hęfileika mannsins til aš leita aš upplżsingum, meta žęr, mešhöndla - flokka - greina aš og setja žęr fram. Samvinnunįm og kennsluašferšir sem beita ašleišslu hljóta aš skipa žar veglegan sess. Žjįlfun eins og ég fjalla um ķ fyrsta hlutanum į aš halda ķ lįgmarki en žó naušsynlegt til aš nį sem fyrst žvķ marki aš horfa ekki į verkfęriš heldur beita žvķ.
Hver kennari žarf aš vera nemandi, nemandi til aš sjį hvernig ašferšir gagnast, beita mismunandi ašferšum eftir efni, ašstęšum og umhverfi. Kennarinn sjįlfur sem einstaklingur spilar stórt hlutverk. Žeim falla ekki öllum sömu ašferšir en hver kennari sem er tilbśinn til aš lęra af hverri kennslustund og leitast viš aš nį įrangri ķ starfi nemendum til hagsbóta er lķklegri til aš stušla aš aukinni menntun en sį sem festist ķ sama farvegi og beitir ęvinlega sömu ašferšum og byggir į verkefnum sem hann bjó til fyrir nokkrum įrum. Viš viljum aš nemendur okkar žroskist og dafni og žess sama ęttum viš aš krefjast af okkur sjįlfum ķ starfi.
Lokakafli kennslubókarinnar "Models of teaching" (bls. 397) er eins og talaš śr mķnu hjarta. Žroski og aukin menntun er ekki žaš sem viš viljum bara sjį hjį nemendum heldur okkur sjįlfum.
Žetta nįmskeiš hefur veriš mér til gagns, stundum hefur nįmsefniš veriš upprifjun en į sama tķma er hvert efni aldrei lesiš eins. Margt hefur bęst viš ķ sarpinn og margt reyndi į. Ritgeršarsmķšin var mér sjįlfri afar gagnleg aš žvķ leyti aš setja hugmyndir sem blundušu į blaš, tengja žęr kenningum, og śt frį žvķ byrja aš huga aš minni eigin framžróun sem kennari og sofna aldrei į veršinum.
Heimildir:
Hever, Boo., Nielsen, Graciela., Lįra Stefįnsdóttir, S¢rlie, Jan. 1997. The Dos and Don'ts of IT Education for Adults. Nordens Folkliga Akademi. Gautaborg.
Joyce, B., Weil, Marsha. 1996. Models of Teaching. 5th Edition. A Simon & Shuster Company. Bandarķkin.
Lįra Stefįnsdóttir. 1991. Nemendur og žekkingarkerfi. Nż menntamįl, 3. tbl. 9. įrg. 1991. Bandalag kennarafélaga. Reykjavķk.
Menntamįlarįšuneytiš. 1997. Markmiš upplżsinga- og tęknimennta - ķ grunnskólum og framhaldsskólum. Skżrsla forvinnuhóps į nįmssvišiupplżsinga- og tęknimennta. Reykjavķk, http://www.ismennt.is/vefir/namskra/taekni/forskyrsla/yfirlit.html. Sótt 13. Okt. 1997.
Menntamįlarįšuneytiš. 1996. Ķ krafti upplżsinga. Menntamįlarįšuneytiš. Reykjavķk.
Minken, I., Stenseth, B. 1991. Tślkur. Kennsluforrit, žżšing: Hildigunnur Halldórsdóttir. Nįmsgagnastofnun. Reykjavķk.
Žorlįkur Karlsson. 1988. A Comparison of three prompt-fading methods in computer software training. Óbirt doktorsritgerš. Morgantown West Virginia: West Virginia University.
Žorlįkur Karlsson. 1992. Sparnašur framtķšarinnar: Skilvirkari tölvukennsla meš fjörun tilsagnar. Ķslensk félagsrit. Tķmarit félagsvķsindadeildar Hįskóla Ķslands. 2.-4. Įr, 1990-1992. Hįskólaśtgįfan. Reykjavķk.
Pósthólf 472, 602 Akureyri. Sķmi: 896-3357 (einnig talhólf). lara@ismennt.is
© Öll réttindi įskilin varšandi efni sem ég skrifa į žessari sķšu, greinum og erindum.
Žakkir til Rita Birmans fyrir bakgrunn og lķnu.
Sķšast uppfęrt: 26. desember 1997